19/09/22

Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα
Η Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα (αξονική ΣπΑ) είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος που χαρακτηρίζεται από προσβολή της σπονδυλικής στήλης και των ιερολαγόνιων αρθρώσεων (αρθρώσεις στην περιοχή των γλουτών που ενώνουν τη βάση της σπονδυλικής στήλης, δηλ. το ιερό οστούν, με τα λαγόνια οστά) αλλά και των αρθρώσεων των άκρων, χεριών και ποδιών σε μικρότερο βαθμό. Μπορεί να παρουσιαστεί με διαφορετικές μορφές και ανάλογα με τις εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για τη  διάγνωση διαχωρίζεται σε: Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα χωρίς ακτινολογικά ευρήματα που διαγιγνώσκεται με μαγνητική τομογραφία ιερολαγονίων και  Αγκυλοποιητική Σπονδυλαρθρίτιδα με ακτινολογικά ευρήματα στην ακτινογραφία λεκάνης/ιερολαγονίων (ΑΣ).¹

Συμπτώματα -  Επιπτώσεις νόσου
Τα πρώτα συμπτώματα της Αγκυλοποιητικής Σπονδυλαρθρίτιδας συνήθως εμφανίζονται αργά στην εφηβεία ή νωρίς στην ενήλικη ζωή, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει αναγνωριστεί και η εμφάνιση της νόσου σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών που χαρακτηρίζεται ως όψιμη Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα. Οι ασθενείς -ανεξάρτητα από την ηλικία εμφάνισης της νόσου- παραπονιούνται αρχικά για πρωινή δυσκαμψία, την οποία περιγράφουν χαρακτηρίστηκα ως αυξημένη δυσκολία να σηκωθούν από το κρεβάτι ή από θέση που παρέμειναν πολλές ώρες καθιστοί και επιπλέον παραπονιούνται για έντονο πόνο ή "πιάσιμο"  χαμηλά στη μέση και στη λεκάνη, ο οποίος βελτιώνεται χαρακτηριστικά με την έναρξη της κίνησης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο πόνος και η δυσκαμψία είναι πιο έντονα μετά το πρωινό ξύπνημα και διαρκούν για ώρες. Τα συμπτώματα βελτιώνονται με την κίνηση και επιστρέφουν στη χαλάρωση και την ανάπαυση. Σημαντικό χαρακτηριστικό είναι ότι χειροτερεύουν τη νύχτα. Μάλιστα, τα συμπτώματα του πόνου χαμηλά στην μέση μπορεί να αφυπνίζουν τον/την ασθενή και να διαταράσσουν τον ύπνο κατά το δεύτερο ήμισυ της νύχτας. Ο πόνος γίνεται επίμονος και αμφίπλευρος μέσα σε μερικούς μήνες. Περίπου το 5% των ασθενών που παραπονιούνται για χρόνιο φλεγμονώδη πόνο στην πλάτη έχουν ΑΣ  ή κάποια άλλη σπονδυλαρθρίτιδα, όπως Ψωριασική Σπονδυλαρθρίτιδα.² 
Η ΑΣ πέραν του πόνου και της δυσκαμψίας στη σπονδυλική στήλη και στις αρθρώσεις, προκαλεί και παραμορφώσεις και μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική απώλεια της κινητικότητας εάν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως. Οι ασθενείς χάνουν την παραγωγικότητά τους,  παίρνουν συχνά αναρρωτικές άδειες και μερικές φορές μπορεί να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν ή και να χάσουν τη δουλειά τους. Γενικότερα, οι ασθενείς  παρουσιάζουν μειωμένη ποιότητα ζωής, καθώς δεν μπορούν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες, χόμπι και αθλήματα που τους ευχαριστούν αλλά ούτε και σε καθημερινές δραστηριότητες με την οικογένεια και τους φίλους τους και αν αναλογιστεί κανείς ότι βρίσκονται στην πιο παραγωγική ηλικία, επωμίζονται ένα μεγάλο ψυχικό φορτίο.^2-4
Οι ασθενείς, με την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων, πρέπει να απευθυνθούν όσο πιο γρήγορα γίνεται σ΄ έναν ρευματολόγο. Η καθυστερημένη διάγνωση οφείλεται στην ελλιπή ενημέρωση άλλων ιατρικών ειδικοτήτων και στο γεγονός ότι η ακτινολογική επιβεβαίωση  της νόσου γίνεται όταν η νόσος έχει προχωρήσει.²

Αίτια
H αιτία δεν είναι ακόμη γνωστή και πρόκειται για πολυπαραγοντική νόσο,  δηλαδή στην εκδήλωση της εμπλέκονται πολλοί διαφορετικοί παράγοντες. Ένας σημαντικός παράγοντας είναι ο γονιδιακός και για τον λόγο αυτό ενδέχεται να την εκδηλώσουν περισσότερα του ενός μέλη μιας οικογένειας. H Aγκυλοποιητική Σπονδυλαρθρίτιδα (AΣ) δεν είναι ούτε μολυσματική, ούτε μεταδοτική ασθένεια, είναι αυτοάνοση νόσος η οποία επηρεάζει το 0,1 έως 0,5% του πληθυσμού. Τυπικά, η νόσος παρουσιάζεται πιο συχνά σε νέους άνδρες στη δεύτερη και τρίτη δεκαετία της ζωής τους, όμως πλέον εμφανίζεται και σε γυναίκες και διαγιγνώσκεται πιο συχνά από ότι είχε παλιότερα διαπιστωθεί. Σε μια γερμανική μελέτη διαπιστώθηκε πως η μέση ηλικία έναρξης της ΑΣ ήταν τα 28,3 έτη. ^2,3,5-9
Για πολλά χρόνια η ειδικότητα της ρευματολογίας είχε περιορισμένες δυνατότητες θεραπείας για την Αγκυλοποιητική Σπονδυλαρθρίτιδα, και η  θεραπεία περιοριζόταν στα  αντιφλεγμονώδη φάρμακα και στην προσπάθεια αναχαίτισης της αναπηρίας με φυσιοθεραπείες και σωματική άσκηση.  Την τελευταία εικοσαετία  όμως έχουν ανακαλυφθεί και εφαρμόζονται καινοτόμες  θεραπείες οι οποίες έχουν αλλάξει τελείως την εξέλιξη της νόσου και την καθημερινή ζωή των ασθενών.  Η διάγνωση της  πάθησης σε αρχικά στάδια, για να προληφθεί η δημιουργία μη αναστρέψιμης βλάβης της σπονδυλικής στήλης και των αρθρώσεων όπως των ισχίων, γίνεται πολύ συχνότερα σε σχέση με το παρελθόν. Στον τομέα της διάγνωσης, την αλλαγή έφερε η  ενημέρωση της ευρύτερης ιατρικής κοινότητας αλλά και των ασθενών, καθώς και η έγκαιρη παραπομπή τους στους ρευματολόγους από άλλες ειδικότητες στις οποίες καταφεύγουν αρχικά οι ασθενείς, όπως είναι οι παθολόγοι και οι ορθοπεδικοί.  Επίσης, πολύ σημαντικό στις μέρες μας είναι η εισαγωγή στην καθημερινή κλινική πράξη της μαγνητικής τομογραφίας των ιερολαγόνιων αρθρώσεων, η οποία βοηθά στην πολύ πρώιμη αναγνώριση της νόσου.   Αυτές οι πρώιμες βλάβες που φαίνονται στη μαγνητική τομογραφία είναι σε σημαντικό βαθμό αναστρέψιμες με τις νέες θεραπείες.^2,10   
Το κύριο μήνυμα όμως παραμένει ένα: ένας πόνος στη μέση, μια επίμονη οσφυαλγία με διάρκεια πάνω από μήνα, θα πρέπει να εξετάζεται όσο πιο σύντομα γίνεται από ειδικό ρευματολόγο και με τις κατάλληλες εξετάσεις να διερευνάται η πιθανότητα ύπαρξης αγκυλοποιητικής σπονδυλαρθρίτιδας, αφού με τις διαθέσιμες θεραπείες η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να αποτρέψει τη δημιουργία μόνιμης βλάβης στη σπονδυλική στήλη και να χαρίσει ποιότητα ζωής σε κάθε ασθενή.^2,10

Βιβλιογραφία:

1. Taurog JD, Chhabra A, Colbert RA. Ankylosing spondylitis and axial spondyloarthritis. N Engl J Med 2016;374:2563–74.
2. Sieper J et al. Ankylosing spondylitis: an overview. Ann Rheum Dis 2002; 61 (Suppl III):iii8‒iii18.  
3. Dean LE, et al. Global prevalence of ankylosing spondylitis. Rheumatology (Oxford).(link is external) 2014; 53(4):650–7. 
4. Ringold S. et al. American College of Rheumatology/Arthritis Foundation Guideline for the Treatment of Juvenile Idiopathic Arthritis: Therapeutic Approaches for Non-Systemic Polyarthritis, Sacroiliitis, and Enthesitis. Arthritis Care Res (Hoboken). 2019 June ; 71(6): 717–734
5. Feldtkeller E. Age at disease onset and delayed diagnosis of spondyloarthropathies. Z Rheumatol 1999;58:21–30.
6. Brophy S, Calin A. Ankylosing spondylitis: interaction between genes, joints, age at onset, and disease expression. J Rheumatol 2001;28:2283–8
7. Van der Linden S, Valkenburg HA, Cats A. Evaluation of diagnostic criteria for ankylosing spondylitis: a proposal for modification of the New York criteria. Arthritis Rheum 1984;27:361–8.
8. Wang R, Ward MM. Epidemiology of axial spondyloarthritis: an update. Curr Opin Rheumatol 2018;30:137–43.
9. Dougados M et al. Spondyloarthritis. The Lancet. 2011;377:2127–37.
10. Montilla C et al. Clinical Features of Late-onset Ankylosing Spondylitis: Comparison with Early-onset Disease. The Journal of Rheumatology 2012; 39:5; 1008-1012